Głębia płaskiego obrazka, czyli... niegroźne hobby Tomasza B.: Piotr Lebiedziński

Mówiąc o historii polskiej fotografii stereoskopowej nie można pominąć osoby Piotra Lebiedzińskiego, twórcy pierwszego polskiego aparatu stereoskopowego. Życiorys pana Piotra znalazłem w pracy Aleksandra Bakowicza z Uniwersytetu Śląskiego. Pozwalam sobie zatem "na bezczela", metodą kopiuj - wklej, zaprezentować go Wam moi drodzy Czytelnicy. Mam nadzieję, że autor biografii nie będzie miał nic przeciwko. Otóż... Piotr Lebiedziński urodził się w 1860 roku w Sokółce. Ukończył studia chemiczne w Petersburgu. W roku 1890 inż. Piotr Lebiedziński założył w Warszawie pierwszą wytwórnię papierów fotograficznych. Początkowo zlokalizowana była u zbiegu ul. Stalowej i Konopackiej, przeniesiona została później do nowego budynku na Mokotowie (ul. Rejtana). Produkowano w niej papiery aristotypowe (chlorosrebrowe, żelatynowe) i papiery kolodionowe do kopiowania przy świetle dziennym, a od roku 1907 również „Bromo-Pastel” i „Bromo-Satynowy” (bromosrebrowe, żelatynowe) do kopiowania przy świetle sztucznym i do powiększeń. Wyróżniał się papier typu „Bromograwiura” (1913) cechujący się aksamitną, matową czernią w cieniach (efekt ten uzyskiwano dzięki uzyskiwaniu obrazu srebrowego stosując wywoływanie fizyczne jako uzupełnienie wywoływania chemicznego). Papiery o podobnej gęstości w cieniach wprowadził na rynek wiele lat później Gevaert pod nazwą „Gevaluxe”. Zastosował barytowanie papierów i urządził barytownię papieru podłożowego, pierwszą w Polsce. W czasie pierwszej wojny światowej wytwórnia Lebiedzińskiego była jedną z nielicznych w Europie, która produkowała bez przerwy swoje wyroby. W roku 1933 wytwórnia Lebiedzińskiego przekształciła się w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością pod nazwą „Foton”, która istniała jeszcze po śmierci Lebiedzińskiego w roku 1934 i przetrwała aż do 1940 roku. Nazwa „Foton” została użyta ponownie dla wytwórni materiałów światłoczułych otwartej po II wojnie przy ul. Wolskiej 45 (dawniej fabryka J. Franaszka), a łącznikiem obydwu zakładów była osoba głównego technologa, inż. Mikołaja Ilińskiego. W fabryce Lebiedzińskiego produkowano również aparaty fotograficzne (od 1896 r. aparat „Chicago” na format 9×12 cm, w 1904 aparat stereoskopowy „Diops”). Zainteresowania pana Piotra rozciągały się również na zagadnienia związane z kinematografią i konstrukcją przyrządów optycznych. W roku 1895 opracował konstrukcję kamery i projektora na płyty szklane (stosowane w pakietach po 5 sztuk z częstotliwością 14 klatek na sekundę), w roku 1900 urządzenie do fotograficznej rejestracji odkształceń szyn kolejowych a w roku 1904 urządzenie do fotografowania źrenicy oka. W roku 1906 opatentował „głowicę dźwiękową” do rejestracji śieżki dźwiękowej (sound-box for fonographs and the like) a w roku 1926 „migawkę optyczną do projekcyjnych aparatów kinematograficznych”. Lebiedziński również sam fotografował. Był członkiem Polskiego Towarzystwa Miłośników Fotografii (w latach 1903–1906 i 1913–1914 pełnił funkcję członka Komisji Rewizyjnej). W roku 1901 brał udział w I wystawie fotografii artystycznej w Warszawie w dziale wyrobów przemysłu fotograficznego (otrzymał złoty medal), współredagował miesięcznik „Fotograf Warszawski” (wspólnie z Janem Heurichem i Stanisławem Szalayem; od 1912 roku dołączył do nich Jan Jaroszyński). Publikował na jego łamach, najczęściej artykuły omawiające problemy technologiczne, zamieszczał reklamy informujące o produktach własnej fabryki i innych sprzedawanych w sklepach firmowych „P. Lebiedziński” przy ul. Krakowskie Przedmieście 65 i filii przy Marszałkowskiej 99 (później – od r. 1909 – Krakowskie Przedmieście 59 i Nowy Świat 46). Interesował się również parapsychologią. Współpracował z Julianem Ochorowiczem, był kierownikiem naukowym (od r.1920) a później honorowym prezesem Polskiego Towarzystwa Badaań Psychicznych w Warszawie. Brał czynny udział w Międzynarodowych Kongresach Badań Psychicznych (Kopenhaga – 1921, Warszawa – 1923, Paryź – 1927), zajmował się mikroskopową i chemiczną analizą ektoplazmy. Jedyną poprawkę, jaką chciałbym wprowadzić w tym opracowaniu jest data powstania aparatu stereoskopowego Dioskop. Autor pisze o roku 1904 co nie jest zgodne z prawdą, gdyż w numerze 14 Wędrowca z 1901 roku już ten aparat jest pokazywany i opisywany jako "praktyczny wynalazek", opatentowany i produkowany. Także w dziale reklamowym Kurjera Warszawskiego z 24 czerwca 1901 roku Dioskop jest oferowany potencjalnym nabywcom jako absolutna nowość. Nie ukrywam, że takie cacko bardzo ładnie prezentowałoby się w mojej szafce. A może gdzieś się wala u kogoś w szufladzie? Jak znajdziecie, dajcie mi znać!